Wilnis – Het doel van een dijk is bescherming bieden tegen het daarachter liggende water. In de droge zomer van 2003 ging dat mis in Wilnis. Op 26 augustus 2003, omstreeks twee uur in de nacht, verschoof daar plotseling een deel van de kade van de Ringvaart tot ruim zeven meter in de richting van de woonwijk Veenzijde I. Over een lengte van 60 meter stroomde meer dan 200.000 kubieke meter water en modder naar beneden. Dat veroorzaakte grote materiële schade bij veel particulieren. Meer dan duizend inwoners moesten hun huizen tijdelijk verlaten. 

Aansprakelijkheid
Ook de gemeente leed schade en stelde het Hoogheemraadschap daarvoor aansprakelijk. Herstel van de gemeentelijke infrastructuur zou zes miljoen euro bedragen. Volgens de gemeente was de kade verschoven omdat de sterkte daarvan onvoldoende was voor de waterdruk, terwijl er geen sprake was van extreme omstandigheden die de verschuiving zouden hebben veroorzaakt. De kade zou juist gebrekkig zijn en bij een normale waterstand in de Ringvaart bezweken zijn. 

Juridische strijd
De rechtbank oordeelde echter dat het Hoogheemraadschap niet beneden de zorg van een goed beheerder was gebleven. Daarom was geen sprake van een onrechtmatige daad en waren de vorderingen van de Gemeente niet toewijsbaar. De rechtbank: “Het bewijsaanbod van de Gemeente wordt als niet ter zake dienend, dan wel onvoldoende concreet gepasseerd.” Kortom, de gemeente werd in het ongelijk gesteld. De doorbraak dijkdoorbraak leidde daarna tot een jarenlange juridische strijd. Over de totale schade aan particuliere eigendommen zijn geen overzichten bekend.

Schokkende gebeurtenissen 
Twintig jaar later, op zaterdagmiddag 26 augustus, stonden de gemeente De Ronde Venen en het Hoogheemraadschap in grote harmonie vooraan om gezamenlijk ‘de dijkdoorbraak’ te herinneren. Dat gebeurde eerst in Dorpshuis ‘De Willisstee’ met een korte toespraak van burgemeester Maarten Divendal en van Joyce Sylvester, dijkgraaf van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV). Beiden blikten terug op de schokkende gebeurtenis en benadrukten het belang van de huidige samenwerking. Ongeveer 150 belangstellenden waren daarbij aanwezig, om vervolgens op de destijds verschoven kade langs de Ringvaart te luisteren naar het gedicht ‘Mijn Wilnis’, voorgedragen door de in Abcoude woonachtige zangeres Do.

Water beteugelen
Voorafgaand aan het voordragen van haar gedicht sprak Do enkele woorden: “Vandaag zijn de weergoden ons goed gezind. Als inwoner van de gemeente voel me onwijs vereerd om vandaag hier te zijn en om een gedicht te mogen schrijven ter herinnering aan de dijkdoorbraak. Ik woon aan een dijk en ik heb me pas kort geleden gerealiseerd hoe belangrijk het waterschap is. In haar gedicht gaf ze het belang aan om het water te beteugelen en te begeleiden. Ze sprak waardering uit over de eenheid in Wilnis tijdens de nasleep van de ramp.

Gedicht op de dijk 
De tekst van het gedicht is op het wandelpad aangebracht met ‘afbreekbare’ verf. Op de plek waar destijds de dijkverschuiving was, zal het nog een maand zichtbaar zijn. 

In zijn toespraak nam voormalig brandweercommandant Marcel Dokter het publiek mee naar twintig jaar terug. Dat begint om een uur of twee ’s nachts, toen hij werd opgepiept en de mededeling kreeg: “Prio 2 voor wateroverlast.” Marcel Dokter deelde een aantal details. “Dat betekent geen haast maar je moet wel naar de kazerne. Ik dacht eerst aan een gesprongen waterleiding.” Hij typeerde de situatie van toen als surrealistisch.

Toen geen scenario
“Dat zullen we nooit vergeten: zonder straatverlichting was het aardedonker, er was iets ernstigs. We kregen te maken met rokende elektrakasten en collega’s die tot hun middel in het water stonden om senioren in veiligheid te brengen. Dit scenario zat niet in de opleiding of training bij de brandweer. In de wijk Veenzijde moesten wel 1.500 mensen geëvacueerd worden. Met hulp van diverse aannemers is toen ook de noodkering bij de Enschedeweg geplaatst. Om vijf uur ’s ochtends was de toestroom van water gestopt.” Daarmee was het werk allerminst gestopt. “Ik wens u nu een heel mooi herinneringsmoment.” 

Balen stro
Arjan van Rijn, lid van het dagelijks bestuur van het Hoogheemraadschap en daar verantwoordelijk voor waterveiligheid, verbond verleden, heden en toekomst. Hij werd destijds midden in de nacht gebeld met de mededeling “schotten laden”. “Je zag toen heel veel stroming in het water. Agrariërs hielpen hier met balen stro om het gat dicht te krijgen. In 2003 hebben we de strijd tegen het water hier verloren. Ik weet hoe zwaar u het gehad heeft. We hebben er in Nederland veel van geleerd. Want ook de droogte is een gevaar. Niemand had daar twintig jaar geleden over nagedacht.”

Veendijken
“Veendijken zijn een soort spons. Als het water in zo’n dijk verdampt, wordt de spons licht en die kan dan verschuiven. We brengen er nu een kleilaag op. Dat houdt de verdamping van het water in de dijk tegen. We hebben geleerd om inspecties te houden bij droogte. Het belang daarvan weet u als geen ander. Verhoging, verzwaring, verbreding van dijken in het waterschap zijn nodig door de klimaatveranderingen.”